Chuyện vua Duy Tân kén vợ Mai_Thị_Vàng

Sách Kể chuyện các vua Nguyễn có viết:

Năm 1915, vua Duy Tân được 16 tuổi, bà Mai Thị Vàng 17 tuổi. Một hôm nhà vua hỏi ông Mai Khắc Đôn: "Con gái của thầy có cô nào lớn không?", thì được tâu rằng: "Các con gái của hạ thần đều còn nhỏ dại".

Một ngày, vua Duy Tân ngồi xe song mã với ông Đôn đi ngang qua bộ Lễ (nơi ông này ở), thấy tiểu thư Mai Thị Vàng cùng các em đang chơi ở cổng, bèn hỏi: "Có phải cô gái lớn kia là con của thầy không? Con gái của thầy lớn vậy, sao thầy lại giấu tôi?".

— Kể chuyện các vua Nguyễn

Theo lời kể của bà Mai Thị Vàng, lúc bấy giờ, bà đến bộ Lễ thăm cha, chứ thường ngày ở tại thôn Kim Long với mẹ.

Theo sách Chuyện các bà trong cung nhà Nguyễn của Nguyễn Đắc Xuân, cũng đã thuật lại câu chuyện Hoàng đế Duy Tân chọn vợ.

Năm 1915, nhân một hôm cắt nghĩa hai chữ "nạp phi" cho vua nghe, Thượng thư Huỳnh Côn buột miệng hỏi: "Ngài đã muốn lấy vợ chưa?". Vua Duy Tân không tỏ ra bẽn lẽn và cũng không cần phải suy nghĩ đắn đo nhiều, đáp: "Vận nước mới đáng lo, chuyện nạp phi không cần gấp. Nếu trì hoãn được chậm bao nhiêu thì càng tốt bấy nhiêu".

Việc từ chối ấy đến tai bà Hoàng phi Nguyễn Thị Định. Rất lo buồn, bà Hoàng phi đã gọi Duy Tân và năn nỉ hết lời. Vốn là một con người hiếu thảo, Duy Tân không thể từ chối.

Tin vua Duy Tân đồng ý nạp phi lan khắp kinh thành. Các bà mệnh phụ, các ông đại thần có con gái, cháu gái, đều xin ra mắt nhà vua. Sau đợt cung tiễn ấy, các thái giám đã lập được một danh sách chừng 25 người để vua lựa chọn, nhưng ông cứ hẹn rày hẹn mai, không chịu "chấm" một cô nào.

Chờ đợi một thời gian không đạt được kết quả, bà Hoàng phi sốt ruột, đích thân cầm tờ danh sách người đẹp và yêu cầu vua thích cô nào thì phải lựa ngay. Lúc đó, Duy Tân cười trả lời: "Con không thể chấm được ai cả vì con có người yêu rồi!"

Thế là, vì muốn gặp mặt "nàng dâu", bà Hoàng phi cùng nhà vua tới Cửa Tùng. Suốt 5 ngày, bà vẫn không thấy bóng dáng ai là người yêu của vua Duy Tân, nên hết sức thất vọng. Đến ngày thứ 8, người phụ trách thị vệ nêu một điều khó hiểu: "Không hiểu sao mấy hôm nay, mỗi lần ra bãi tắm, vua rất say mê việc đào bới cát, có lần đào rất sâu. Chúng tôi không hiểu tâu thì Ngài đáp: Ta đang đãi cát tìm vàng đây!"

Câu chuyện càng làm cho bà Hoàng phi mất ngủ. Sáng hôm sau, bà buồn nói với vua: "Con điên sao mà lại đi tìm người yêu trong cát?"

Duy Tân giải thích một cách từ tốn: "Con không điên đâu. Con nói thật đó. Ả đừng buồn nữa. Nếu ở đây con tìm không được thì về Huế thế nào ả cũng gặp được". Lúc này, bà Hoàng phi mới hiểu: "Rứa thì ả hiểu rồi. Người yêu của con là Mai Thị Vàng, con gái quan phụ đạo Mai Khắc Đôn chứ gì?"

Vua Duy Tân giọng rất vui: "Thưa ả, đúng thế!"

Sau đó ít lâu, nhà vua cho hai người nhà đến thôn Kim Long để xem mặt tiểu thư Mai Thị Vàng và xin ảnh đem về cho bà Hoàng phi xem. Và rồi, một tháng sau, lễ hỏi được cử hành; tới ngày 30 tháng 1 năm 1916, lễ nạp phi được tổ chức trọng thể ở bộ Lễ.

— Chuyện các bà trong cung nhà Nguyễn